Patent, sanayideki herhangi bir probleme getirilen teknik çözümlerdir. Sadece elle tutulur icatlara patent alınmaz, usuller ve sistemlere de patent alınabilir. Bir icadın patentlenebilmesi için sanayiye uygulanabilir, yani çoğaltılabilir olması gerekir.
Patent alınacak icatta üç özellik aranır: İcat basamağı (tekniğin bilinen durumuna dâhil olmama), sanayiye uygulanabilirlik ve yenilik.
Patentten bahsederken yakın bir konu olan marka tescilini de bilmek lazım. Çünkü marka tescili ile patentin aynı olduğu zannediliyor; ancak bunların ikisi de farklı şeylerdir. Marka, bir ürün ya da hizmeti ayırt etmede kullanılan her türlü işarete verilen addır. Mesela, sesler dahi marka olarak kullanılabilmektedir. Patent ise icat sahibine, icadını kamuya açıklamak şartıyla devlet tarafından tanınan süreli bir imtiyaz veya tekel hakkıdır.
Bu konuyu bir misalle açıklayalım: Kinetik enerjiyi kullanarak kendi kendini şarj eden bir telefon icat ettiğimizi varsayalım. Yani sanayideki bir probleme teknik çözüm getirdik. Şarj problemini hareket sonucu açığa çıkan kinetik enerji kullanımı ile çözdük. Probleme getirmiş olduğumuz çözüm metodumuzu patentle koruyabiliriz. Ancak bu ürünü piyasadaki diğer ürünlerden ayırt etmek için bir de markaya ihtiyacımız var. Markamız da “Pilibitmez” olsun. İşte, ürünümüz için kullanacağımız “Pilibitmez” ibaresini rakiplerimizin kullanmaması için marka olarak tescil ettirmiş oluruz.
İcat basamağı
İcat ya da icat basamağı, tekniğin bilinen durumuna dâhil olmayan yeniliktir. Her yenilik (inovasyon) icat değildir. Çünkü her inovatif ürün icat basamağı taşımayabilir. İcat basamağının özelliği, tekniği bir adım daha ileri götürmesi ya da mevcut teknikten çıkarılamıyor olmasıdır.
“Patent konularının bağımlılığı” diye bir husus daha var. Diyelim ki bir icat ortaya koydunuz. Ancak sizin icadınızın çalışması için, başka icatlardan faydalanmanız gerekiyor. Yani, sizin icadınız başka bir icat üzerinde faydalı oluyor yahut onun üzerinde çalışabiliyor. Mesela, birisi bardağı bulmuş; siz de kulpu bulmuşsunuz. Kulpun patentini alıp tek başına üretip satabilirsiniz. Ancak bardakla beraber kulpu satmak istiyorsanız, bardağın patent sahibinden izin almanız gerekir. Zira bardağın patent koruması devam ediyor. İşte buna “patent konularının bağımlılığı” deniliyor.
Fikirlere de patent veriliyor mu?
Fikirlere patent verilmez. Ancak fikirlerinizin dış âleme yansıma biçimleri vardır. Bu yansıma makaleyle, resimle ya da mimari eserle olabilir. Bunların telif hakkı vardır. Telif hakkı koruması patentin çok ilerisindedir. Patentle icadınız 20 yıl korunabilir. Telif hakkı koruması sayesinde sahibinin hususiyetini taşıyan ve kanunda belirtilen türlerden birine dâhil olan eserler, ömür boyunca ve eser sahibinin vefatından sonra da 70 yıl korunmaktadır.
Patentin veya telifin mantığı
Telif, eseri ve eser sahibini koruyor, eserin ticarileşmesini sağlıyor. Siz bir eser ortaya koydunuz diyelim; bu yazılı eser olabilir, mimari eser olabilir. Telif hakkınız korunduğu için emeğiniz başkaları tarafından çalınamıyor. Patentte ise gerekçe çok farklıdır. Asıl gaye ne patent sahibini, ne de ürünü korumaktır; temel amaç gelişime katkı sağlamaktır. Patent hakkı olmasa, devlet icadınızı koruyacağını taahhüt etmese, insanlar icat sırrını açıklamak istemez.
Tersine mühendislik ile bir ürünün nasıl elde edildiği ortaya çıkarılabiliyor. Fakat eskiden böyle değildi. Hatta bazı ürünler için tersine mühendislik halen mümkün olamıyor.
Patent alınan yenilikler takip edilebilir mi?
Yeniliklere ait dokümanlar yayınlandığı andan itibaren çeşitli veri tabanlarına aktarılıyor.
Dünyadaki teknik birikimin % 80′ine bu veri tabanlarından ulaşılabilir. Her hangi bir teknik konuyu araştırıyorsanız, patent veri tabanlarına göz atmanız yeterli olur. Bir icat yaptınız, ya da bir ürün geliştiriyorsunuz, bu veri tabanlarından istifade etmeniz size katkı sağlayacaktır. Çünkü geçmişten günümüze neredeyse bütün icatlar bu veritabanlarında kayıt altına alınmaktadır.
Dünyadaki teknik birikimin % 80′ine bu veri tabanlarından ulaşılabilir. Her hangi bir teknik konuyu araştırıyorsanız, patent veri tabanlarına göz atmanız yeterli olur. Bir icat yaptınız, ya da bir ürün geliştiriyorsunuz, bu veri tabanlarından istifade etmeniz size katkı sağlayacaktır. Çünkü geçmişten günümüze neredeyse bütün icatlar bu veritabanlarında kayıt altına alınmaktadır.
Patent dosyalarında “istemler” adında bir bölüm vardır. Korumanın çerçevesi “istemlerle” çizilir. İstemlerle belirtilen unsurların her biri taklit ürün üzerinde varsa, “Patent hakkına tecavüz vardır.” denilir. Ve müdahale edilir. Mesela bardak var; ama kimse kulp yapmamış. Kulpu siz icat ettiniz. İstemlerde, “İcadınız bardak olup özelliği yekpare bir kulpa sahip olmasıdır.” diye belirtirsiniz. Bir başkası sizin kulpunuza nispeten yeni ve icat basamağı taşıyan daha modern bir kulp tasarlayabilir. Bu da bir yeniliktir ve korunur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder